Hải Quỳ -- Kể từ tháng 5/2015 trở đi những người tù tại thành phố Rio de Janeiro, Brazil bắt đầu được thi hành án trong khu giam của nam hoặc nữ theo giới tính mong muốn của mình.
Quy định trên đã được Sở quản lý trại giam thành phố Rio de Janeiro thông qua vào ngày 29/5/2015 và nhận được sự ủng hộ tích cực từ Giám đốc hệ thống trại giam của thành phố, ông Colonel Erir Ribeiro. “Đây là cách tiếp cận đề cao nhân phẩm của phạm nhân. Nó cũng là cách thể hiện sự tôn trọng đối với họ,” Ribeiro chia sẻ.
Chính sách mới cũng nhận được lời khen ngợi từ nhiều tổ chức hoạt động vì quyền LGBT tại thành phố. Ông Claudio Nascimento, giám đốc điều hành của Rio Without Homophobia – tổ chức từ năm 2001 đã vận động cho quy định nói trên được thông qua - cho biết: “Ở Brazil, tù nhân đã gần như vô hình trong mắt phần lớn mọi người trong xã hội. Còn đối với những phạm nhân chuyển giới, họ không những vô hình mà còn còn dễ bị xâm hại.”
Chính sách mới cũng nhận được lời khen ngợi từ nhiều tổ chức hoạt động vì quyền LGBT tại thành phố. Ông Claudio Nascimento, giám đốc điều hành của Rio Without Homophobia – tổ chức từ năm 2001 đã vận động cho quy định nói trên được thông qua - cho biết: “Ở Brazil, tù nhân đã gần như vô hình trong mắt phần lớn mọi người trong xã hội. Còn đối với những phạm nhân chuyển giới, họ không những vô hình mà còn còn dễ bị xâm hại.”
Nhân phẩm bị tước đoạt
Estefanie Ferraz, một nữ phạm nhân chuyển giới từng hành nghề mại dâm, đang trải qua bản án mười năm tù vì tội sát hại một người đàn ông mà cô cáo buộc đã chĩa súng vào cô sau khi nài nỉ cô quan hệ tình dục với mình. Vào thời điểm đi tù, Estefanie đã sống như một người phụ nữ được một thập kỉ, sau khi trải qua nhiều bước phẫu thuật thẩm mỹ như phẫu thuật tạo ngực, độn má để tạo nét nữ tính cho gương mặt; cùng lúc đó cô cũng đang tiết kiệm tiền cho cuộc phẫu thuật chuyển giới. Tuy nhiên thẻ căn cước của cô vẫn ghi nhận giới tính là nam giới, do đó cô bị đưa vào một nhà tù cho nam giới tại Rio de Janeiro. Estefanie kể, tại đây người ta gạt bỏ tên gọi nữ giới của cô, buộc cô phải cắt đi mái tóc dài và tước đoạt nhân phẩm mà cô đáng được có.
Trong điều kiện sống chật chội của nhà tù, tắm tập thể là chuyện diễn ra hàng ngày nhưng nó lại là địa ngục đối với nữ tù chuyển giới 29 tuổi. Không chỉ bị cạo sạch mái tóc, Estefanie còn bị các quản giáo ép phải cởi áo trong sân tắm tập thể, để lộ bộ ngực trần trước cả trăm bạn tù nam giới. “Kinh khủng là từ vẫn chưa đủ để diễn tả. Ai cũng nhìn chằm chằm vào tôi, huýt sáo chế giễu, la hét,” Estefanie nhớ lại.
Estefanie Ferraz, một nữ phạm nhân chuyển giới từng hành nghề mại dâm, đang trải qua bản án mười năm tù vì tội sát hại một người đàn ông mà cô cáo buộc đã chĩa súng vào cô sau khi nài nỉ cô quan hệ tình dục với mình. Vào thời điểm đi tù, Estefanie đã sống như một người phụ nữ được một thập kỉ, sau khi trải qua nhiều bước phẫu thuật thẩm mỹ như phẫu thuật tạo ngực, độn má để tạo nét nữ tính cho gương mặt; cùng lúc đó cô cũng đang tiết kiệm tiền cho cuộc phẫu thuật chuyển giới. Tuy nhiên thẻ căn cước của cô vẫn ghi nhận giới tính là nam giới, do đó cô bị đưa vào một nhà tù cho nam giới tại Rio de Janeiro. Estefanie kể, tại đây người ta gạt bỏ tên gọi nữ giới của cô, buộc cô phải cắt đi mái tóc dài và tước đoạt nhân phẩm mà cô đáng được có.
Trong điều kiện sống chật chội của nhà tù, tắm tập thể là chuyện diễn ra hàng ngày nhưng nó lại là địa ngục đối với nữ tù chuyển giới 29 tuổi. Không chỉ bị cạo sạch mái tóc, Estefanie còn bị các quản giáo ép phải cởi áo trong sân tắm tập thể, để lộ bộ ngực trần trước cả trăm bạn tù nam giới. “Kinh khủng là từ vẫn chưa đủ để diễn tả. Ai cũng nhìn chằm chằm vào tôi, huýt sáo chế giễu, la hét,” Estefanie nhớ lại.
Bước đi tiên phong
Tuy nhiên, mọi chuyện giờ đây sẽ thay đổi theo chiều hướng tốt hơn cho Estefanie. Quy định mới bắt đầu áp dụng vào cuối tháng 5 vừa qua còn cho phép phạm nhân chuyển giới được sử dụng tên mong muốn của mình, thay vì buộc phải sử dụng tên trên giấy tờ. Đồng thời chính sách mới cũng đảm bảo để họ được gặp bạn đời cho những sinh hoạt sinh lí và cho phạm nhân chuyển giới nữ được quyền chọn sống ở trại dành cho nữ.
Quy định mới của thành phố Rio de Janeiro cũng đảm bảo cho tù nhân chuyển giới được tiếp cận liệu pháp hooc-môn trong thời gian thi hành án. Bên cạnh đó, phạm nhân là chuyển giới nữ sẽ được mặc nội y phụ nữ, được trang điểm, và để tóc dài. Họ cũng sẽ không bị bắt cởi bỏ y phục để lục soát trước mặt các bạn tù khác, cũng như không bị ép cởi áo trong khu tắm tập thể nữa.
Tuy nhiên, mọi chuyện giờ đây sẽ thay đổi theo chiều hướng tốt hơn cho Estefanie. Quy định mới bắt đầu áp dụng vào cuối tháng 5 vừa qua còn cho phép phạm nhân chuyển giới được sử dụng tên mong muốn của mình, thay vì buộc phải sử dụng tên trên giấy tờ. Đồng thời chính sách mới cũng đảm bảo để họ được gặp bạn đời cho những sinh hoạt sinh lí và cho phạm nhân chuyển giới nữ được quyền chọn sống ở trại dành cho nữ.
Quy định mới của thành phố Rio de Janeiro cũng đảm bảo cho tù nhân chuyển giới được tiếp cận liệu pháp hooc-môn trong thời gian thi hành án. Bên cạnh đó, phạm nhân là chuyển giới nữ sẽ được mặc nội y phụ nữ, được trang điểm, và để tóc dài. Họ cũng sẽ không bị bắt cởi bỏ y phục để lục soát trước mặt các bạn tù khác, cũng như không bị ép cởi áo trong khu tắm tập thể nữa.
Danny Campos de Oliveira, một nữ chuyển giới đang thi hành bản án 18 tháng tù tại trại Evaristo de Moraes ở Rio de Janeiro, nói quy định mới đã thật sự cải thiện đời sống các phạm nhân chuyển giới. Với mái tóc ánh những lọn highlight vàng óng, Oliveira thổ lộ: “Trước kia tù nhân chuyển giới phải sống trong diện mạo xấu xí, đầu trọc và râu ria lổm chổm vì họ không được phép dùng hooc-môn. Nhưng giờ đây tù nhân khi hoàn thành bản án sẽ ra về với nhiều nhân phẩm hơn và ít đi những tổn thương.”
Trước bước tiến mới này trong chính sách quản lý của thành phố, Teresa Cosentino - Trưởng ban Phúc lợi xã hội và Nhân quyền của Rio de Janeiro - chia sẻ: “Đây là một thắng lợi dành tặng những người chuyển giới, cộng đồng mà sự tồn tại của họ vốn đã quá mờ nhạt trong mắt xã hội, đừng nói là trong trại giam. Với những bước đi tiên phong này của thành phố, điều đó sẽ thay đổi.”
Trước bước tiến mới này trong chính sách quản lý của thành phố, Teresa Cosentino - Trưởng ban Phúc lợi xã hội và Nhân quyền của Rio de Janeiro - chia sẻ: “Đây là một thắng lợi dành tặng những người chuyển giới, cộng đồng mà sự tồn tại của họ vốn đã quá mờ nhạt trong mắt xã hội, đừng nói là trong trại giam. Với những bước đi tiên phong này của thành phố, điều đó sẽ thay đổi.”